Sobótka: Niesamowite podziemia browaru

Zabytkowy Browar Sobótka-Górka: Zapomniana perła Dolnego Śląska

W sercu malowniczej Sobótki, u podnóża góry Ślęży, znajdują się ruiny jednego z najciekawszych zabytków przemysłowych Dolnego Śląska – Browaru Sobótka-Górka. Ten nieczynny zakład, działający przez 180 lat, od 1817 do 1997 roku, był niegdyś dumą regionu, produkując piwo cenione na całym Śląsku. Dziś, choć wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa dolnośląskiego jako część zespołu rezydencjonalnego, popada w ruinę, przyciągając głównie miłośników urbexu i badaczy historii. Przyjrzyjmy się fascynującej historii tego miejsca, jego unikatowym rozwiązaniom technologicznym i powodom, dla których zasługuje na uwagę.

 

 

Historia Browaru Sobótka-Górka rozpoczyna się w 1817 roku, kiedy baron Ernst von Lüttwitz założył zakład, specjalizujący się w warzeniu piwa metodą bawarską – tradycyjną techniką dolnej fermentacji, charakterystyczną dla niemieckich lagerów. Kluczowym elementem produkcji była woda, pozyskiwana z tzw. Źródła Piwnicznego, położonego około kilometra od browaru, przy drodze do Chwałkowa. Czysta, bogata w wapń woda u podnóża Ślęży nadawała piwu wyjątkowy smak, co przyczyniło się do jego popularności.

 

W latach 1858–1859 syn założyciela, Wilhelm von Lüttwitz, przeprowadził gruntowną modernizację i rozbudowę zakładu, przekształcając go w spółkę Gorkauer Societats Brauerei A.G. W 1887 roku przedsiębiorstwo zmieniło formę prawną na spółkę akcyjną, pozyskując kapitał w wysokości 508 000 marek. Te inwestycje umożliwiły dynamiczny rozwój, a w okresie największej świetności, na początku XX wieku, browar osiągał wydajność 50 000 hektolitrów piwa rocznie. Produkty, w tym piwa leżakowe, mocne, słodowe oraz sezonowy koźlak (Jungbier), trafiały na stoły niemal całego Śląska, ciesząc się uznaniem konsumentów. Koźlak, warzony metodą dolnej fermentacji, był szczególnie popularny w maju, jesienią oraz w okresie bożonarodzeniowym.

 

Browar nie ograniczał się do Sobótki – stworzył oddziały w Wałbrzychu i Nowej Rudzie (w 1921 roku przejęto browar noworudzki) oraz sieć 32 filii, co świadczy o jego znaczeniu w regionie. Przed wybuchem II wojny światowej zakład zatrudniał 17 urzędników i 75 robotników, a całe przedsiębiorstwo, wraz z filiami, dawało pracę 230 osobom.

 

 

Jednym z najbardziej fascynujących elementów Browaru Sobótka-Górka są jego podziemia, które do dziś budzą podziw swoją konstrukcją i rozmachem. Leżakownia, wykuta w skale góry Ślęży, została zaprojektowana tak, by wykorzystać naturalny mikroklimat masywu. Stała temperatura i wilgotność zapewniały idealne warunki do dojrzewania piwa. Część pomieszczeń skonstruowano na wzór termosu: na skalnej ścianie wznoszono pierwszą warstwę muru, a w odstępie od niej kolejną, cienką ściankę. Wolną przestrzeń wypełniano lodem, pozyskiwanym z pobliskiego stawu, co pozwalało utrzymać niską temperaturę przez długi czas.

 

Sieć tuneli, rozciągająca się pod browarem, jest równie imponująca. Jeden z udziałowców, von Kulmitz, zlecił wykucie sztolni w masywie Ślęży, których zadaniem było zbieranie i filtrowanie wody. Ta, po naturalnej filtracji, gromadziła się w ogromnych podziemnych zbiornikach, zapewniając browarowi stały dostęp do najwyższej jakości surowca. Te rozwiązania inżynierskie, łączące naturę z technologią, świadczą o zaawansowaniu technologicznym zakładu i jego dostosowaniu do lokalnych warunków.

 

Po II wojnie światowej browar kontynuował działalność pod polskim szyldem „Sobótka-Górka”, produkując piwo na eksport i dla lokalnego rynku. Jednak w latach 90. XX wieku, w obliczu rosnącej konkurencji ze strony zagranicznych producentów, zakład zaczął tracić na znaczeniu. W 1997 roku Zakłady Piwowarskie Piast z Wrocławia, do których należał browar, podjęły decyzję o jego zamknięciu, a zapasy produkcji sprzedano. Od tego czasu obiekt pozostaje nieużywany, stopniowo niszczejąc.

 

Zabudowania browaru, w tym główny budynek i podziemia, wpisano do rejestru zabytków, co miało chronić je przed degradacją. Niestety, brak funduszy na renowację i niejasna przyszłość obiektu sprawiły, że dawna perła przemysłu piwowarskiego stała się miejscem opuszczonym, przyciągającym eksploratorów i fotografów. 

 

Browar Sobótka-Górka to nie tylko zabytek przemysłowy, ale także świadectwo bogatej historii piwowarstwa na Dolnym Śląsku. Jego unikatowe podziemia, zaawansowane rozwiązania technologiczne i znaczenie dla lokalnej społeczności czynią go obiektem o ogromnym potencjale. Niestety, bez działań konserwatorskich i pomysłu na rewitalizację, grozi mu dalsza degradacja.

 

Przykłady innych zabytkowych browarów, takich jak Perła w Lublinie czy Tyskie Browary Książęce, pokazują, że takie obiekty mogą zostać przekształcone w atrakcje turystyczne, muzea, przestrzenie kulturalne czy lokale gastronomiczne. W Sobótce-Górce można by stworzyć trasę zwiedzania podziemi, muzeum piwowarstwa lub pijalnię piwa, nawiązującą do tradycji zakładu. Tego typu inicjatywy nie tylko ocaliłyby zabytek, ale także przyciągnęłyby turystów, wspierając lokalną gospodarkę.

 

Browar Sobótka-Górka to miejsce, w którym historia, technologia i natura splatają się w niezwykłą opowieść. Od skromnych początków w 1817 roku, przez okres świetności na przełomie XIX i XX wieku, aż po smutny upadek w 1997 roku, zakład pozostawił po sobie dziedzictwo, które zasługuje na ocalenie. Jego podziemia, wykute w skale Ślęży, i bogata historia produkcji piwa są unikatowe nie tylko w skali Dolnego Śląska, ale i całej Polski. Czy Browar Sobótka-Górka doczeka się drugiego życia, czy pozostanie zapomnianą ruiną? To pytanie, na które odpowiedź zależy od działań lokalnych władz, inwestorów i miłośników historii.