Architektura PRL-u – Podzamcze i Piaskowa Góra

 

Piaskowa Góra: Początki budowy osiedla Piaskowa Góra sięgają lat 50. XX wieku, choć prace koncepcyjne rozpoczęto już w 1955 roku, gdy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej złożyło wniosek o stworzenie dużego osiedla mieszkaniowego. Pierwsze prace budowlane ruszyły w 1958 roku, a osiedle zaczęło nabierać kształtów w latach 60. Było to odpowiedź na powojenne zapotrzebowanie na mieszkania dla rosnącej liczby mieszkańców, w tym repatriantów z Kresów Wschodnich oraz górników przybywających z innych regionów Polski i Europy. Piaskowa Góra, zlokalizowana w pobliżu historycznej huty szkła, szybko stała się jednym z kluczowych osiedli Wałbrzycha, łącząc starsze budynki sprzed 100 lat z charakterystycznymi blokami z wielkiej płyty.

 

Podzamcze: Podzamcze jest najmłodszą dzielnicą Wałbrzycha, której budowa rozpoczęła się w połowie lat 70. XX wieku na terenach przyłączonych ze Szczawienka. Pierwsze bloki przy ulicy Kasztelańskiej 2-4 zasiedlono w 1976 roku, a pełny kompleks budynków ukończono w latach 90. wraz z infrastrukturą komunikacyjną. Nazwa „Podzamcze” pochodzi od położenia dzielnicy w sąsiedztwie Książańskiego Parku Krajobrazowego i Zamku Książ, co znajduje odzwierciedlenie w nazwach ulic, takich jak Forteczna, Basztowa czy Senatorska. Osiedle powstało na dawnych polach uprawnych i łąkach, gdzie niegdyś hodowano owce i uprawiano truskawki.

 

Liczba mieszkańców

Podzamcze: Podzamcze jest najludniejszą dzielnicą Wałbrzycha, zamieszkiwaną przez ponad 20 tysięcy osób według danych z 2014 roku, a niektóre źródła wskazują nawet na 30 tysięcy mieszkańców. Gęstość zaludnienia wynosi około 25 000 osób na kilometr kwadratowy, co czyni je jedną z najgęściej zaludnionych dzielnic w Polsce. Osiedle zarządzane jest przez trzy spółdzielnie mieszkaniowe oraz wspólnoty mieszkaniowe, co świadczy o jego złożonej strukturze administracyjnej.

 

Piaskowa Góra: W 2014 roku Piaskowa Góra liczyła około 19 448 mieszkańców, co plasuje ją na drugim miejscu pod względem liczby ludności w Wałbrzychu. Choć nieco mniej liczna niż Podzamcze, dzielnica ta nadal pozostaje ważnym ośrodkiem mieszkaniowym miasta. Obie dzielnice odnotowują jednak stopniowy spadek liczby mieszkańców, co jest związane z ogólnym trendem depopulacji Wałbrzycha – w 2018 roku miasto miało 101 896 mieszkańców zameldowanych na stałe, w porównaniu do rekordowych 141 161 w 1991 roku.

 

Architektura PRL-u

Oba osiedla są klasycznymi przykładami architektury PRL-u, zdominowanej przez technologię wielkiej płyty. Wysokie, dziesięciopiętrowe bloki, budowane przez Wałbrzyski Kombinat Budowlany według projektów Wojewódzkiego Biura Planowania Przestrzennego, miały zapewnić szybkie i tanie mieszkania dla mas. Charakterystyczne dla tych osiedli są proste, funkcjonalne bryły budynków, często pozbawione ozdób, z płaskimi dachami i powtarzalnymi układami klatek schodowych. Pawilony handlowe, szkoły i place zabaw uzupełniały infrastrukturę, tworząc samowystarczalne osiedla.

Podzamcze, nazywane czasem „sypialnią Wałbrzycha” lub „betonową pustynią”, zyskało swoją specyficzną atmosferę dzięki położeniu wśród zieleni i bliskości Zamku Książ. Piaskowa Góra, starsza z osiedli, łączy wielkopłytowe bloki z elementami przedwojennej zabudowy, takimi jak kamienice przy ulicy Piętnastolecia. W obu przypadkach architektura odzwierciedla pragmatyzm epoki, ale także wyzwania związane z budową na trudnym, górzystym terenie.

 

Dzieci na budowie: W czasach PRL-u place budowy Podzamcza i Piaskowej Góry były placami zabaw dla dzieci. Mieszkańcy wspominają wspinanie się na hałdy kamieni, skakanie po betonowych płytach i zabawy w „wioskach indiańskich” – drewnianych placach zabaw charakterystycznych dla lat 80.

 

 

Kalosze na budowie Podzamcza: W początkowych latach istnienia Podzamcza, gdy osiedle było jeszcze w budowie, mieszkańcy zmagali się z błotnistym terenem. Niektórzy przed pracą zmieniali obuwie w specjalnym barakowozie ustawionym przy przystanku autobusowym. Eleganckie lakierki zakładano do pracy, a kalosze zostawiano u dozorcy, by wrócić w nich do domu po drewnianych mostkach prowadzących do klatek schodowych.

 

Pierwsze mieszkania: Przydział mieszkań na Podzamczu w 1976 roku był wydarzeniem. Lokatorzy, którzy spełniali wymagania finansowe i formalne, często doglądali budowy swoich bloków, podobnie jak w serialu „Alternatywy 4”. Czasem dopiero rozmowy z budowlańcami pozwalały ustalić, które mieszkanie będzie „tym moim”.

 

Kulturalne życie osiedli: Piaskowa Góra i Podzamcze to nie tylko bloki mieszkalne, ale także centra życia kulturalnego. 

 

Nowoczesne inwestycje: Współcześnie oba osiedla dynamicznie się rozwijają. Na Podzamczu powstają nowe budynki, jak te przy ulicy Husarskiej i Palisadowej z nowoczesnymi windami i podziemnymi parkingami. Piaskowa Góra również zyskuje nowe budynki. 

 

Podzamcze i Piaskowa Góra to nie tylko osiedla mieszkaniowe, ale także symbole transformacji Wałbrzycha w czasach PRL-u. Ich wielkopłytowa architektura, choć surowa, była odpowiedzią na potrzeby epoki, a dziś stanowi nostalgiczną pamiątkę po tamtych latach. Z ponad 20 tysiącami mieszkańców w Podzamczu i blisko 19 tysiącami w Piaskowej Górze, obie dzielnice pozostają sercem miasta, łącząc historię z nowoczesnością. Ciekawostki, takie jak zabawy na placach budowy czy zmiana obuwia w barakowozie, dodają im uroku i pokazują, jak bardzo życie codzienne mieszkańców kształtowało charakter tych osiedl