Kanadyjczycy wzorują się na Wałbrzychu

Kanadyjscy studenci badają Wałbrzych. Profesor Tom Urbaniak: „Inspirujecie nas. U nas kopalnie też upadły – Wasze rozwiązania robią wrażenie”

Wałbrzych znów trafił na uniwersyteckie seminaria po drugiej stronie Atlantyku. Profesor Tom Urbaniak z Cape Breton University – uczelni położonej w partnerskim mieście Wałbrzycha w kanadyjskiej Nowej Szkocji – przyjechał do naszego miasta kolejny raz i nie ukrywa: lokalne pomysły na transformację po upadku przemysłu górniczego stały się dla Kanadyjczyków gotową listą inspiracji.

Jak podkreśla, historia obu miast biegnie zaskakująco podobnymi torami. W Cape Breton również działało wiele kopalń, które zamknięto w latach 90. Efekt? Bezrobocie sięgające nawet 30%, wyludnianie się dzielnic, pustostany, kryzys tożsamości i pytanie „co dalej?”. Dlatego kanadyjscy studenci od kilku lat regularnie przyjeżdżają do Wałbrzycha, żeby badać, jak miasto poradziło sobie z wyzwaniami, które ich region dopiero nadrabia.

Publikacja: „A Cape Bretoners’ Guide to Wałbrzych”

Z tych wizyt powstaje właśnie szczególna publikacja: „A Cape Bretoners’ Guide to Wałbrzych – 101 Practical Ideas from Our Polish Sister City”. To katalog konkretnych, działających w Wałbrzychu rozwiązań – od dużych projektów infrastrukturalnych po mikroprojekty, które razem budują nową miejską jakość.

– To nie jest tylko analiza jednego wielkiego przedsięwzięcia. Wałbrzych pokazuje, że rewitalizacja to także setki mniejszych działań: od parków kieszonkowych po dobrze zaprojektowane ronda – mówi profesor. – Takie myślenie „w wielu punktach jednocześnie” robi ogromne wrażenie.

Kanadyjczycy o Wałbrzychu: strefa ekonomiczna i… ronda

Urbaniak podkreśla szczególnie trzy wałbrzyskie rozwiązania. Po pierwsze to Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna

– U nas czegoś takiego nie ma. Gdyby istniał podobny mechanizm, Cape Breton przeszłoby transformację znacznie łagodniej – ocenia.

Po drugie - Rewitalizacja przez małe projekty. Kanadyjscy studenci analizowali m.in. program parków kieszonkowych. Dla Cape Breton to przykład, że zmiana może zaczynać się „od dołu”, od osiedlowych przestrzeni.

Po trzecie wreszcie to jakość projektowania rond. Profesor żartuje, że u nich rondo potrafi wywołać długie debaty publiczne.

– W Wałbrzychu to nie problem. Technicznie świetnie zaprojektowane, intuicyjne. Wczoraj uczestniczyłem w otwarciu nowego ronda – przyznaję, robi wrażenie.

Wałbrzych w Kanadzie: wałbrzyski wózek górniczy w parku

Współpraca nie kończy się na analizach. W Cape Breton powstał nawet park kieszonkowy z wałbrzyskim akcentem. Centralnym elementem jest odrestaurowany górniczy wózek z Wałbrzycha. To symbol partnerstwa i wspólnego górniczego dziedzictwa. Na tablicy obok widnieje informacja: „Wałbrzych – 5800 kilometrów stąd”.

Kanadyjczycy stworzyli też „altanę” inspirowaną estetyką Dworca Miasto w Wałbrzychu, a wałbrzyszanie – mają posadzony w Parku na Rusinowej kanadyjski klon, który młodzież z Cape Breton zasadziła w 2023 roku.

Akademicka współpraca trwa

Od kilku lat uczelnie obu miast prowadzą partnerskie projekty – i studenci z Wałbrzycha również uczestniczą w zajęciach kanadyjskich, nawet jeśli online.

– Nasza współpraca jest już naprawdę ścisła – mówi Urbaniak. – Wkrótce w Cape Breton mogą pojawić się także wasi profesorowie z ANS im. Angelusa Silesiusa, bo będziemy wspólnie prowadzić projekt badawczy dotyczący turystyki i najlepszych praktyk w tej branży.

Profesor mówi po polsku. „Dzięki dziadkom”

Zapytany, czy nauczył się języka polskiego dzięki tym wizytom, profesor odpowiada skromnie, ale z dumą:

– Dziadkowie mówili po polsku, więc trochę znam język. Popełniam błędy, ale uwielbiam praktykować. To mój czwarty pobyt w Wałbrzychu i na pewno nie ostatni.

Kolejną wizytę planuje w 2026 roku.

Wałbrzych – miasto, które kiedyś samo szukało inspiracji, dziś staje się wzorem dla regionów po drugiej stronie oceanu. I to nie w formie grzecznościowego listu intencyjnego, ale twardych, analizowanych punkt po punkcie rozwiązań. Jeśli coś mogłoby budować lokalną dumę mieszkańców, to właśnie to.

Rozmowa z prof. Tomem Urbaniakiem