Składowisko odpadów w Wałbrzychu – Mo-Bruk odpowiada

Po naszych artykułach Mo-Bruk przesłał odpowiedzi na zadane przez nas pytania. Odpowiedzi publikujemy w całości, pomijając jedynie fragment dotyczący historii składowiska odpadów w Wałbrzychu, który wykorzystamy w innym materiale. O historię składowiska nie zadawaliśmy pytań.

Uzasadnienie wyroku a ocena sądu

Musimy jednak odnieść się do jednej kwestii. Mo-Bruk twierdzi, że Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 marca 2025 roku nie oceniał spraw środowiskowych, nie zajmował się sytuacją faktyczną, a jedynie odniósł się do tego czy w sytuacji stwierdzonych naruszeń dopuszczalne było cofnięcie bez odszkodowania pozwolenia zintegrowanego.

Rzecz w tym, że stwierdzone naruszenia, na podstawie których sąd stwierdził, że dopuszczalne było cofnięcie pozwolenia zintegrowanego bez odszkodowania, ewidentnie odnoszą się do problemów środowiskowych i są oceną sytuacji faktycznej.

Aby każdy mógł wyrobić sobie własną opinię, prezentujemy trzy istotne fragmenty z uzasadnienia wyroku NSA z 13 marca 2025 roku:

• Str. 3/9 „Minister wskazał również, że przed przystąpieniem do składowania odpadów na kwaterze nr III strona samowolnie zmieniła jej parametry techniczne, wybierając muły powęglowe. Spółka przystąpiła do jej eksploatacji z pełną wiedzą o braku wymaganej prawem warstwy izolacyjnej i drenażu. Organ odwoławczy podkreślił, że w/w naruszenia mają charakter nieusuwalny, a więc trwają i trwać będą nawet po zakończeniu rekultywacji składowiska odpadów. Ponadto brak prawidłowo posadowionych piezometrów uniemożliwia prowadzenie monitoringu nie tylko teraz, lecz również na przyszłość. Minister wyjaśnił jednocześnie, że wypiętrzona kwatera odpadów zawierających azbest, niezależnie od jej zamknięcia i jeszcze nieprzeprowadzonej rekultywacji, może w przyszłości, przez erozję skarp lub wskutek deszczy nawalnych, odsłaniając umieszczony na niej azbest, okazać się "bombą z opóźnionym zapłonem", tj. powodować emisje pyłów azbestu. Organ odwoławczy zaznaczył, że Spółka, pozostając w przekonaniu do swoich racji, nie podejmowała, ani nie podejmuje jakichkolwiek działań, które mogłyby chociażby w minimalnym stopniu przyczynić się do monitoringu tego obiektu”.
• Str. 3/9 – „ujawniono następujące naruszenia warunków (…): magazynowania odpadów niebezpiecznych bez zabezpieczenia przed przedostawaniem się zanieczyszczeń do środowiska gruntowo-wodnego; składowanie na składowisku odpadów w 2015 r., odpadów nieujętych w pozwoleniu, tj.: odpadów komunalnych pochodzących z gospodarstw domowych, w tym opakowań po produktach spożywczych, pochodzenia roślinnego w postaci warzyw (ogórki, kapusta, cebula, itp.), pochodzących z demontażu pojazdów powiązanych w bele spięte taśmami, papieru i tektury, powiązanych w bele spięte taśmami, podkładów kolejowych, filtrów olejowych. Minister jednoznacznie stwierdził, że składowane odpady nieujęte w tym pozwoleniu, nigdy nie zostały z obiektuwydobyte, a z racji jego zamknięcia pozostają nadal w środowisku. Natomiast w zakresie wyprodukowanego przez stronę paliwa alternatywnego, z naruszeniem wykonywania jego badań, istotnym jest, że wprowadzenie takiego odpadu do jakiegokolwiek obrotu mogło wprowadzać w błąd jego użytkowników poprzez nadanie mu kwalifikacji odpadu innego niż niebezpieczny”.
• Str. 9/9 „Charakter i zakres naruszeń, takich jak: samowolna zmiana parametrów technicznych kwatery nr III, poprzez wybieranie mułów powęglowych i przystąpienie do jej eksploatacji z pełną wiedzą o braku wymaganej prawem warstwy izolacyjnej i drenażu, czy też brak prawidłowo posadowionych piezometrów, co uniemożliwia prowadzenie monitoringu nie tylko aktualnie, lecz również na przyszłość, czy wreszcie naruszanie wymagań dotyczących kwalifikacji paliwa alternatywnego i warunków jego otrzymywania – dowodzą co najmniej wyjątkowo nieudolnego zarządzania i eksploatowania obu instalacjami.

- Jak firma odnosi się do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 marca 2025 r. (sygn. III OSK 4779/21), który stwierdza nieodwracalne i nieusuwalne naruszenia prawa w działaniach Mo-Bruk w Wałbrzychu?

Jest to pytanie z gotową tezą, do której należy się odnieść. Orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego nie odnosiło się do naruszeń prawa, ale do tego, czy w sytuacji stwierdzonych naruszeń dopuszczalne było cofnięcie bez odszkodowania pozwolenia zintegrowanego. Sądy administracyjne nie są sądami faktów, ale prawa. Nie ustalają sytuacji faktycznej, czyli nie oceniają spraw środowiskowych.

W postępowaniu przed sądami administracyjnymi (trwającym kilka lat) Mo-BRUK kwestionował możliwość zastosowania cofnięcia pozwolenia zintegrowanego w całości, z uwagi, z jednej strony na usunięcie naruszeń, a z drugiej na formalny brak możliwości sanowania sytuacji braku zatwierdzonej instrukcji składowiska odpadów wobec zmian prawnych.

Naczelny Sąd Administracyjny ostatecznie uznał prawo organu do cofnięcia pozwolenia zintegrowanego, co Spółka musi zaakceptować i co zrealizowała, chociaż stoi na stanowisku, że było to działanie powodowane w dużej mierze wzmożeniem politycznym.

- Dlaczego firma przystąpiła do eksploatacji kwatery składowiskowej nr III bez wykonania wymaganej warstwy izolacyjnej i drenażu, mimo pełnej świadomości tych braków?

Dla kwatery nr III WIOŚ - Delegatura Wałbrzych pismem z dnia 12.02.2001 znak: DW/DI/45-4/563/2000 wydał Postanowienie o treści:

„Postanawiam nie zgłaszać sprzeciwu odnośnie zamiaru oddania do użytkowania III a zarazem ostatniej kwatery (dotychczas opiniowanej negatywnie przez tut. Inspektorat) składowiska odpadów przemysłowych przy ulicy Górniczej w Wałbrzychu.”

W uzasadnieniu napisano, że „kwatera nr III posiada właściwe zabezpieczenie środowiska gruntowo-wodnego i że brak jest przesłanek do wyrażenia sprzeciwu odnośnie zamiaru oddania jej do użytkowania.”

- Czy spółka prowadzi aktualnie monitoring skażenia wód gruntowych i gleb w rejonie składowiska przy ul. Górniczej w Wałbrzychu? Jeśli nie – dlaczego?

Tak, prowadzi.

Monitoring jest prowadzony w szerokim zakresie i przesyłany do Marszałka. Obejmuje on: pomiar osiadania powierzchni składowiska (operat), ocenę stateczności zboczy na składowisku, pomiar objętości odcieku (miesięcznie), badania odcieku przez akredytowane laboratorium (raporty kwartalne), kontrolę stanu wód w piezometrach (brak danych o stanie wody), odczyt wielkości opadu atmosferycznego oraz jednorazowe badanie struktury składu masy odpadów zeskładowanych na składowisku. Ponadto, posiada również informację meteorologiczną od IMiGW.

Monitoring gleby prowadzony jest co 5 lat zgodnie z warunkiem z PZ. Ostatnio w 2022 r.

- Czy Mo-Bruk planuje w najbliższym czasie usunięcie nielegalnie składowanych odpadów, w tym materiałów zawierających azbest oraz odpadów komunalnych, tektury, filtrów olejowych i podkładów kolejowych?

Odpady nie były składowane nielegalnie, składowisko posiada legalnie kwaterę II oraz uregulowane PZ – „Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne o zdolności przyjmowania odpadów ponad 10 Mg na dobę z wydzieloną kwaterą do składowania odpadów niebezpiecznych zawierających azbest”.

Spółka nie składowała odpadów komunalnych, tektury, filtrów olejowych i podkładów kolejowych. Składowisko na podstawie decyzji Marszałka zostało zamknięte i zrekultywowane.

Decyzje na zamknięcie i rekultywację dla czterech kwater:

Kwatera nr I – Decyzja Nr Z 32/2012 Marszałka Województwa Dolnośląskiego z dnia 16 marca 2012 r., znak: DOW-S-V.7241.17.2011.AH z późn. zm.;

Kwatera nr II - Decyzja Nr Z 102/2017 Marszałka Województwa Dolnośląskiego z dnia 15 maja 2017 r., znak: DOW-S-V.7241.11.2017.MC.AP;

Kwatera nr III - Decyzja Nr Z 125/2019 Marszałka Województwa Dolnośląskiego z dnia 23 lipca 2019 r., znak: DOW-S-V.7241.44.2019.KM;

Kwatera nr IV - Decyzja Nr Z 96/2017 Marszałka Województwa Dolnośląskiego z dnia 20 stycznia 2017 r., znak: DOW-S-V.7241.1.2017.MC.AP z późn. zm.

Ostateczne zakończenie rekultywacji całego składowiska w oparciu o ww. decyzje
i powiadomienie Urząd nastąpiło w 2023 r. Organy kontrolne zostały powiadomione o wykonaniu prac rekultywacyjnych określonych w decyzjach Marszałka o wyrażeniu zgody na zamknięcie poszczególnych kwater składowiska zlokalizowanego w Wałbrzychu pismem z dnia 15.11.2023 r., znak: PK/Korz/1321/2023 r. Prace rekultywacyjne zostały zakończone w terminach, zgodnie
z harmonogramami ww. decyzji.

- Czy spółka zabezpieczyła odpowiednie środki finansowe na ewentualne działania naprawcze, w tym rekultywację i utylizację odpadów?

Spółka wykonała wszelkie działania naprawcze usprawniające działanie składowiska, w tym dokonała zamknięcia składowiska zgodnie z posiadanymi decyzjami Marszałka Województwa Dolnośląskiego na zamknięcie kwater składowiska. Składowisko zostało zrekultywowane i trwa obecnie okres poeksploatacyjny składowiska, który trwać będzie zgodnie z przepisami prawa 30 lat. W tym czasie składowisko jest na bieżąco monitorowane. Utylizacją odpadów jest między innymi ich składowanie, z którym mamy do czynienia.

Jakie działania podjęła firma w ostatnich latach w celu naprawienia szkód środowiskowych wynikających z działalności w Wałbrzychu?

Działalność Mo-BRUK nie spowodowała szkód w środowisku. Stwierdzenia, że doszło do pewnych naruszeń dot. wykonywania posiadanych pozwoleń przez Spółkę, nie można utożsamiać ze spowodowaniem szkody w środowisku.

Składowisko było eksploatowane zgodnie z przepisami prawa, decyzją Marszałka. Spółka uiszczała opłaty środowiskowe z tytułu składowania odpadów, prowadziła i prowadzi nadal monitoring środowiskowy – pokazujący właściwą eksploatację i etap poeksploatacyjny składowiska. Składowisko zostało zrekultywowane.

- Czy Mo-Bruk może zagwarantować, że podobne praktyki nie mają miejsca w innych lokalizacjach w Polsce, w których spółka prowadzi działalność odpadową?

Praktyką Mo-BRUK jest gospodarowanie odpadami z wymaganą starannością w oparciu
o posiadane pozwolenia administracyjne. Spółka jest na bieżąco kontrolowana. Spółka ponadto współpracuje z organami ochrony środowiska, a jej działalność na polu gospodarowania odpadami przyczynia się do rozwijania regulacji prawno-środowiskowych. Mo-BRUK przetwarza dziennie około 1,5 tys. ton odpadów przemysłowych, głównie niebezpiecznych, bezodpadowo.
W wyniku tego przetwarzania powstają kruszywa sztuczne, paliwa alternatywne i energia elektryczna. Firma jest liderem gospodarki obiegu zamkniętego w Polsce i Europie.

- Czy zarząd firmy lub osoby odpowiedzialne za zarządzanie składowiskiem w Wałbrzychu poniosły jakiekolwiek konsekwencje personalne lub prawne w związku z naruszeniami ujawnionymi przez sąd?

Sąd nie ujawnił żadnych naruszeń prawa, bo nie jest do tego powołany. Oceniał on cofnięcie pozwolenia zintegrowanego, które miało miejsce blisko 10 lat temu.

- Jak firma planuje odbudować zaufanie społeczności lokalnej w Wałbrzychu, która dziś obawia się o zdrowie swoje i swoich dzieci?

Mo-BRUK nie prowadzi już działalności przetwarzania odpadów na terenie Wałbrzycha. Zdrowie mieszkańców Wałbrzycha w żaden sposób nie było i nie jest narażone.

Ewentualne dalsze działania Spółki zmierzać będą do wykorzystania posiadanych zasobów nieruchomości dla innych celów lub zostaną sprzedane.

- Czy Mo-Bruk zamierza upublicznić dane dotyczące składowanych odpadów, poziomu skażenia oraz ewentualnych zagrożeń dla środowiska i zdrowia ludzi.

Dane dot. składowanych odpadów za każdy rok kalendarzowy były przekazywane Marszałkowi i są ogólnodostępne na wniosek skierowany do Marszałka.

Na bieżąco prowadzony jest monitoring środowiska i wykazuje on, że nie można mówić o jakimkolwiek skażeniu środowiska i zagrożeniu dla środowiska i zdrowia ludzi. Monitoring składowiska za każdy rok kalendarzowy przekazywany jest zgodnie z przepisami prawa Marszałkowi.